"Οι Τούρκοι λεηλάτησαν και πήραν ότι είχε αξία στην Κύπρο" μαρτυρία Σουηδού αστυνομικού του ΟΗΕ

         

Σουηδός αστυνομικός του ΟΗΕ, ο Άλβαρ Γιόχανσον, περιγράφει τη ζοφερή εικόνα της Κύπρου μετά την τουρκική εισβολή του 1974. «Οι Τούρκοι λεηλάτησαν συστηματικά ό,τι είχε αξία», δηλώνει, καταγγέλλοντας την αδράνεια και την αδυναμία του ΟΗΕ να προστατεύσει τους εγκλωβισμένους Ελληνοκύπριους.

Värnamo tidning 1975-11-04

Αστυνομικός του ΟΗΕ μιλά για την κατάσταση στην Κύπρο

— Είναι αποθαρρυντικό να βλέπει κανείς τις συνθήκες που επικρατούν στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, το οποίο κατέχουν οι Τούρκοι. Τα ξενοδοχεία είναι άδεια και η οικονομική δραστηριότητα, εκτός από τη γεωργία που εξακολουθεί να λειτουργεί σε ορισμένες περιοχές, έχει σταματήσει. Ο νεοαφιχθείς αστυνομικός του ΟΗΕ, Άλβαρ Γιόχανσον από το Λάντερυντ, με εμπειρία από δύο προηγούμενες αποστολές του ΟΗΕ, συγκρίνει όσα συνέβησαν μετά την τουρκική εισβολή πέρυσι. Και, το χειρότερο, η δράση του ΟΗΕ δεν κατάφερε ουσιαστικά να βοηθήσει εκείνους που βρέθηκαν παγιδευμένοι.

Η ουδετερότητα φαίνεται να έχει οδηγήσει σε παράλυση, η οποία με προκλητικό τρόπο εκμεταλλεύεται από εκείνους που έχουν συμφέρον να ωφεληθούν οι ίδιοι. Και είναι πολλοί. Στην τουρκική πλευρά της γραμμής που χωρίζει τους Έλληνες και τους Τούρκους στο βορρά, έχουν σημειωθεί λεηλασίες σχεδόν ανενόχλητα. Πολλά δείχνουν ότι οι Τούρκοι λεηλάτησαν συστηματικά ό,τι είχε αξία από καταστήματα και βιομηχανίες, για να το μεταφέρουν στην Τουρκία. Το πώς θα μπορέσει να ανακάμψει ξανά η οικονομία μένει να φανεί· ακόμα και η φυγή των Ελλήνων προς το νότο δεν φαίνεται να σταματά. Η κατάσταση, σε σχέση με το φθινόπωρο, έχει μάλλον επιδεινωθεί, ιδιαίτερα στον άλλοτε σημαντικό για το νησί τομέα του τουρισμού.

Άδεια ξενοδοχεία

— Όταν πήγα πρώτη φορά στην Κύπρο το 1965, υπήρχαν σε μια συγκεκριμένη περιοχή 4–5 ξενοδοχεία. Κατά τη δεύτερη αποστολή μου με τον ΟΗΕ το 1970, ο αριθμός είχε φτάσει τα 25, και τώρα υπάρχουν 110, τα οποία ήταν όλα γεμάτα μέχρι πέρυσι. Τώρα είναι άδεια. Το ελληνικό προσωπικό έφυγε και οι Τούρκοι δεν μπόρεσαν ή δεν θέλησαν να τα αναλάβουν.

Η όμορφη παραλία γύρω από την Αμμόχωστο, γνωστή σε πολλούς Σουηδούς, είναι σήμερα έρημη. Περίπου 200.000 πρόσφυγες από το κατεχόμενο τμήμα της νήσου βρίσκονται τώρα στο νότο. Η βοήθεια συνίσταται κυρίως στο ότι οι Ελληνοκύπριοι, με αισιοδοξία, προσπαθούν να χτίσουν μια νέα ζωή στο κομμάτι που τους απέμεινε και βοηθούν τους συγγενείς τους που εξακολουθούν να ζουν σε μικρούς θύλακες στο βορρά – όταν, φυσικά, οι Τούρκοι το επιτρέπουν, καθώς είναι πολύ καχύποπτοι και δεν επιτρέπουν σχεδόν καμία κυκλοφορία διαμέσου της γραμμής.

Αστυνομικοί πλήρωναν συντάξεις

Στον βαθμό που το προσωπικό του ΟΗΕ μπορούσε να κάνει κάτι ουσιαστικό, αυτό γινόταν κυρίως με κοινωνική εργασία. Ο Άλβαρ Γιόχανσον διηγείται ότι ένα από τα καθήκοντά του ως αστυνομικός ήταν να μεταφέρει συντάξεις από το νότο σε ηλικιωμένους που είχαν παραμείνει σε ελληνικά χωριά στο βορρά – μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούσαν να λάβουν τα χρήματά τους.

Αλλά οι ανθρώπινες τραγωδίες που είδε και που ο ΟΗΕ δεν κατάφερε να αποτρέψει ήταν αποκαρδιωτικές, και αυτό μείωσε τον σεβασμό προς το έργο του ΟΗΕ. Δυστυχώς, τα ανήθικα στοιχεία εκμεταλλεύτηκαν επίσης την αδυναμία του ΟΗΕ να επιβάλει τις αποφάσεις του για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Οι Έλληνες μεταφέρθηκαν βίαια

Μια φορά, οι αστυνομικοί ανακάλυψαν ότι οι Τούρκοι φόρτωναν ηλικιωμένους ανθρώπους, ηλικίας 72 έως 93 ετών, σε ένα λεωφορείο για να τους μεταφέρουν από ένα ελληνικό χωριό μέσα στην τουρκική ζώνη κάπου αλλού. Κανείς δεν ήξερε πού, καθώς τα γλωσσικά εμπόδια δυσκόλευαν την επικοινωνία τόσο με τους Τούρκους όσο και με τους ηλικιωμένους Έλληνες.

Το αρχηγείο του ΟΗΕ δεν μπορούσε να προσφέρει καν διερμηνέα πριν λάβει μια «πλήρη γραπτή αναφορά». Κατά τις τέσσερις ώρες που οι συζητήσεις μεταξύ αστυνομικών και Τούρκων συνεχιζόταν, οι ηλικιωμένοι περίμεναν μέσα σε ένα αποπνικτικά ζεστό λεωφορείο, μέχρι που οι αστυνομικοί αναγκάστηκαν να το αφήσουν να φύγει. Παρά τις υποσχέσεις ότι θα οδηγούνταν σε ένα χωριό κοντά στα ελληνικά σύνορα, το λεωφορείο πήγε στη Λευκωσία. Τι συνέβη μετά με τους ηλικιωμένους Έλληνες, κανείς δεν έμαθε ποτέ.

Το χωράφι με τις πατάτες

Ένα άλλο παράδειγμα για το τι συνέβαινε στα χωριά: όταν χαράχτηκε η γραμμή διαχωρισμού, ένας αγρότης βρέθηκε με ένα μέρος του χωραφιού του στην τουρκική πλευρά και το υπόλοιπο στην ελληνική, όπου και κατοικούσε. Κατά τη σπορά και τη φροντίδα των πατατών δεν υπήρξε κανένα πρόβλημα· κανείς δεν τον εμπόδιζε να περάσει. Όταν όμως ήρθε η ώρα της συγκομιδής, όλα σταμάτησαν. Οι Τούρκοι ισχυρίστηκαν ότι το χωράφι τους ανήκε και πήραν τις πατάτες.

Ένας άλλος αγρότης, που είχε κάποιες βαλβίδες του συστήματος άρδευσης στην τουρκική πλευρά και προσπάθησε να πάει να τις επιδιορθώσει, πυροβολήθηκε πισώπλατα. Η ουδέτερη έρευνα και η νεκροψία έδειξαν ότι πυροβολήθηκε ενώ έσκυβε να περάσει κάτω από το σύρμα για να επιστρέψει στην πλευρά του. Το πόρισμα του ΟΗΕ ανέφερε ότι ο πυροβολισμός έγινε «κατά λάθος», επειδή ο φρουρός θεώρησε πως επρόκειτο για δολιοφθορέα που πλησίαζε από την τουρκική περιοχή.

Παρά τα όσα είχε δει, ο Άλβαρ Γιόχανσον δηλώνει ότι παραμένει θετικός απέναντι στη ζωή στην Κύπρο. Η συντροφικότητα μεταξύ των δυνάμεων του ΟΗΕ ήταν εξαιρετική, ανεξαρτήτως εθνικότητας. Η πολιτική αστυνομία, στην οποία ανήκε, αποτελούνταν από προσωπικό από Αυστραλία, Αυστρία και Σουηδία, ενώ οι στρατιωτικές δυνάμεις περιλάμβαναν προσωπικό από Καναδά, Φινλανδία, Δανία και Αγγλία

Οι αστυνομικοί βοηθούσαν την τοπική αστυνομία με πληροφορίες και συνδρομή λόγω των συγκρούσεων μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, ενώ ο στρατός ήταν υπεύθυνος για τις αναφορές προς το αρχηγείο και τις περιπολίες στα σύνορα.

Φαίνεται τώρα πως επίκειται μείωση των δυνάμεων του ΟΗΕ.
— Οι διάδοχοί μας είναι πολύ λιγότεροι από όσους ήμασταν εμείς, λέει ο Γιόχανσον.

Συνεργασία με Αυστραλού

Μέρος της υπηρεσίας του ο Γιόχανσον το πέρασε μαζί με την αυστραλιανή αστυνομία.
— Ήταν μια ευχάριστη περίοδος που δεν θα ήθελα να μην έχω ζήσει, λέει ο Άλβαρ. Θα ήθελα να επιστρέψω κάποτε στην Κύπρο ως τουρίστας — αλλά από τη δουλειά του ΟΗΕ έχει χορτάσει.

Värmano tidning 1975-11-04

Συντακτική ομάδα