Για 130 χρόνια, δανέζικες εταιρείες εξόρυξαν ένα μοναδικό ορυκτό από το υπέδαφος της Γροιλανδίας και δημιούργησαν μια επιχείρηση δισεκατομμυρίων στη Δανία
Ένα ντοκιμαντέρ του δανικού κρατικού καναλιού DR αποκαλύπτει νέα στοιχεία για την αξία του κρυολίτη, τον οποίο το κράτος και δανέζικες εταιρείες εξόρυξαν για χρόνια από το υπέδαφος της Γροιλανδίας.
Η κρυολιτωρυχία βρισκόταν στον πυθμένα του φιόρδ Arsuk, στη νότια Γροιλανδία, όπου δανέζικες εταιρείες εξόρυξαν το πολύτιμο ορυκτό, το οποίο μεταφερόταν στη Δανία και πωλούνταν περαιτέρω.
Το «λευκό χρυσάφι» της Δανίας
Το ορυκτό έλαμπε στην επιφάνεια, με μια λάμψη που άναβε τα μάτια του δανέζικου κράτους.
Το αποκαλούσαν «λευκό χρυσάφι», και για περισσότερα από 130 χρόνια η Δανία έδωσε το πράσινο φως για την εξόρυξη του κρυολίτη από το υπέδαφος του Arsukfjorden στη νοτιοδυτική Γροιλανδία — το μοναδικό μέρος στον κόσμο όπου έχει βρεθεί κρυολίτης σε μεγάλες ποσότητες.
Ένα νέο ντοκιμαντέρ του DR φέρνει στο φως λεπτομέρειες για την αξία του «λευκού χρυσού», το οποίο η Δανία και οι δανέζικες επιχειρήσεις εξόρυξαν και πούλησαν από το 1854 έως το 1987. Ο κρυολίτης χρησιμοποιήθηκε κυρίως στην παραγωγή αλουμινίου.
Το ντοκιμαντέρ έχει εξετάσει εκτενές ιστορικό υλικό, όπως βιβλία παραγγελιών από εταιρείες εξόρυξης κρυολίτη, για να δώσει μια εικόνα της κλίμακας της επιχείρησης.
Η οικονομική σημασία της εξόρυξης
Ο Múte B. Egede, πρόεδρος της κυβέρνησης της Γροιλανδίας (Naalakkersuisut), σχολιάζει:
"Πιστεύω ότι όλοι στη Γροιλανδία γνωρίζουμε πως διαθέτουμε τεράστιο πλούτο στη χώρα μας και ότι δεν ήμασταν απλώς ένα έξοδο."
Οι νέες πληροφορίες αλλάζουν την αφήγηση για τη χρηματοοικονομική σχέση μεταξύ Δανίας και Γροιλανδίας, σύμφωνα με ειδικούς.
Ο Torben M. Andersen, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Aarhus και πρόεδρος του Οικονομικού Συμβουλίου της Γροιλανδίας, επιβεβαιώνει πως η εξόρυξη του κρυολίτη ήταν οικονομικά σημαντική:
"Ήταν ένα μεγάλο έργο σε βιομηχανική κλίμακα."
Από το 1940, τα δικαιώματα εξόρυξης ανήκαν στην εταιρεία Øresund A/S, με το δανέζικο κράτος να γίνεται συμμέτοχος. Προηγουμένως, η κυβέρνηση κέρδιζε από τους φόρους που πλήρωναν οι εταιρείες εξόρυξης.
"Γνωρίζουμε ότι η εταιρεία είχε μεγάλα κέρδη και ότι καταβλήθηκαν σημαντικά ποσά σε φόρους και μερίσματα στο κράτος. Αυτό δείχνει ότι ήταν μια εξαιρετικά κερδοφόρα επιχείρηση," δηλώνει ο Andersen.
Τι σημαίνουν τα 400 δισεκατομμύρια κορώνες σήμερα;
Από το 1854 έως το 1987, η πώληση κρυολίτη και προϊόντων του ανήλθε σε ποσό ισοδύναμο με 400 δισεκατομμύρια σημερινές κορώνες Δανίας.
Ωστόσο, ο καθηγητής τονίζει ότι η εκτίμηση αυτή έχει αβεβαιότητα, καθώς η μετατροπή παλαιών αξιών σε σημερινές μπορεί να γίνει με διαφορετικές μεθόδους.
Ο πρώην διευθυντής της Kryolitselskabet, Peter Schmidt Hansen, υποστηρίζει ότι η πραγματική αξία είναι πολύ χαμηλότερη, περίπου 13-17 δισεκατομμύρια κορώνες.
Συνολικά, σχεδόν 4 εκατομμύρια τόνοι κρυολίτη εξορύχθηκαν από το Ivittuut στη νοτιοδυτική Γροιλανδία.
Αποικιακή εκμετάλλευση;
Ο καθηγητής Paul Richard Sharp από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας συγκρίνει τη σχέση Δανίας-Γροιλανδίας με την αποικιοκρατία του Ηνωμένου Βασιλείου:
"Η εκμετάλλευση φυσικών πόρων από μια αποικιακή δύναμη δεν είναι διαφορετική στη Γροιλανδία από ό,τι σε άλλες αποικίες σε όλο τον κόσμο."
Ο Søren Rud, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, θεωρεί ότι τα νέα στοιχεία αλλάζουν την εικόνα της οικονομικής σχέσης μεταξύ των δύο χωρών:
"Συχνά ακούμε για την οικονομική βοήθεια της Δανίας προς τη Γροιλανδία, αλλά αυτές οι αποκαλύψεις δείχνουν ότι η ροή χρήματος δεν ήταν μονόδρομη."
Ο Frank Sejersen, καθηγητής Γροιλανδικών και Αρκτικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, υποστηρίζει ότι το ντοκιμαντέρ μπορεί να προκαλέσει μια νέα συζήτηση στη Δανία:
"Η Δανία πάντα έλεγε ότι η εκμετάλλευση της Γροιλανδίας ήταν για το καλό της. Όμως αυτή η ιστορία δείχνει ότι υπήρχε και οικονομικό όφελος για τη Δανία."
Η αντίδραση της κυβέρνησης
Ο πρόεδρος της κυβέρνησης της Γροιλανδίας, Múte B. Egede, σχολιάζει:
"Κάθε φορά που οι Γροιλανδοί διεκδικούν περισσότερη αυτονομία, ακούμε πως είμαστε οικονομικό βάρος και πρέπει να είμαστε ευγνώμονες για τη δανέζικη βοήθεια. Όμως εμείς γνωρίζουμε ότι η χώρα μας έχει πλούτο."
Ο Δανός υπουργός Οικονομικών, Nicolai Wammen, απαντά:
"Το Υπουργείο Οικονομικών δεν έχει αξιολογήσει τα στοιχεία του ντοκιμαντέρ. Ωστόσο, το 2023, Δανία και Γροιλανδία συμφώνησαν να διερευνήσουν ιστορικά τη σχέση τους, και αυτό θα μπορούσε να είναι το κατάλληλο πλαίσιο για να εξεταστούν και αυτά τα ζητήματα."
Συντακτική ομάδα
